JURIGENT - terminografisch project rond juridische terminologie

JuriGenT is de naam van een tweetalige juridische databank Nederlands/Spaans. Hij bevat terminologie uit het vennootschapsrecht, geselecteerd uit vergelijkbare corpora van Spaanstalige (ES) en Nederlandstalige (BE) statuten.

De termenbank richt zich tot het doelpubliek van de Nederlandstalige vertaler. Zo is de voertaal van de fiches het Nederlands en is de geselecteerde nomenclatuur ruimer dan de gebruikelijke selectie van juridische termen. Zo ook verwijzen de begripsomschrijvingen doorgaans niet naar de referent omdat ze niet voor de jurist bedoeld zijn en gaat er heel veel aandacht naar de synoniemen.

Daarnaast zijn de voorkeurstermen in een ontdubbelde (Nederlands/Spaans) begrippenstructuur voorgesteld via een eigen ontworpen thesaurus-editor (JuriGenT-ED). Met een muisklik kan men van de begrippenstructuur naar de databank om de volledige fiches te consulteren.

De databank is in MultiTerm uitgewerkt en bevat op vandaag 900 begrippen, wat neerkomt op een 2.500 à 3.000 termen. In 2017 werd een online versie van de termenbank uitgebracht en een afgeleide boekversie .

Medewerkers

• Patricia Vanden Bulcke (afdeling Spaans) (patricia.vandenbulcke@ugent.be)
• Carine De Groote (afdeling Spaans) (carine.degroote@ugent.be)

Methodologie

1. corpus samenstellen
2. frequentie bepalen + termselectie uitvoeren
3. bibliografie samenstellen
4. begrippenstructuur opstellen
5. terminografische fiches in termenbank toevoegen (via MultiTerm van SDL Trados)

Problematiek

Soorten teksten

Een vennootschap wordt, zowel in België als in Spanje, opgericht bij notariële akte (oprichtingsakte). Die bestaat o.a. uit het voorwerp van de akte nl. de oprichting, gevolgd door de statuten die er integraal deel van uitmaken. Deze oprichtingsakte moet in België verplicht gepubliceerd worden in het Belgisch Staatsblad en in Spanje in het Registro Mercantil (Handelsregister).

In de jaren die volgen op de oprichting, moet elke wijziging aan de oorspronkelijke statuten voor notaris verleden worden, dit zijn “statutenwijzigingen”. Ook de statutenwijzigingen moeten in het Belgisch Staatsblad verschijnen. In Spanje verschijnen die in het BORME (Boletín Oficial del Registro Mercantil, het publicatieblad van het handelsregister). De grote bedrijven houden verwerken de wijzigingen in gecoördineerde statuten, dit is m.a.w. de recentste en enige geldige versie van de statuten op dat moment.

Een Belgische vereniging (zoals de VZW) wordt niet bij notariële akte opgericht maar sinds 2005 moeten de statuten wel in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd worden.

Soorten vennootschappen

Binnen de vennootschappen onderscheidt men in beide landen verschillende vormen. De Naamloze Vennootschappen (België: NV, Spanje: SA) en Besloten Vennootschappen met Beperkte Aansprakelijkheid (België: BVBA, Spanje: SRL) zijn de meest courante vormen. De andere vormen komen slechts sporadisch voor, nl. de Vennootschappen onder Firma (België: VOF, Spanje: SC), de Commanditaire Vennootschappen (België: Comm.V., Spanje: S.Com.), de Commanditaire Vennootschappen op Aandelen (België: Comm.VA, Spanje: S.Com.p.A.), de Coöperatieve Vennootschappen met Beperkte Aansprakelijkheid (België: CVBA, Spanje: S.Coop.) en de Coöperatieve Vennootschappen met Onbeperkte Aansprakelijkheid (België: CVOA, Spanje: /).

De Verenigingen zonder Winstoogmerk (België: VZW, Spanje: ASFL) staan zowel in België als in Spanje in de ontologie naast de vennootschappen omdat die in tegenstelling tot die vennootschappen geen winstoogmerk hebben.

Besluit

Er zijn vergelijkbare corpora aangemaakt, in het Nederlands en het Spaans, per vennootschapstype.

In een eerste fase wordt enkel met de corpora van de nv's/sa's gewerkt. Dit zijn de teksttypes die het meest op de vertaalmarkt voorkomen.

Stand van zaken:

NV (235.232 woorden) / SA (246.403 woorden)

Aangezien de corpora te klein bleken te zijn voor het bepalen van de voorkeursterm, zijn 2 controlecorpora voor nv’s/sa’s aangemaakt van elk een 200 000 woorden.

Frequentiebepaling + termselectie

De units zijn geselecteerd op basis van frequentie en introspectie: een pragmatische selectie. Het eerste criterium is semasiologisch, nl. de units zoals ze in de statuten voorkomen.

We onderscheiden vier soorten units:

• juridische units
• units op het raakvlak met het gewone taalgebruik
• verbindingsunits
vaste woordverbindingen

Bij elk van die units zijn zoveel mogelijk synoniemen opgenomen. Zie screenshot.

Bibliografie

Bestaat hoofdzakelijk uit wetteksten en woordenboeken. Zie hieronder de belangrijkste:

• Wetboek van Vennootschappen (België)
  Ingevoerd bij art. 2 W. 7 mei 1999 (BS, 6 aug. 1999 (2e uitg.)), met ingang van 6 febr. 2001 (art. 25)
• Real Decreto Legislativo 1564/1989, de 22 de diciembre, por el que se aprueba el texto refundido de la Ley de Sociedades Anónimas. (Ley 19/1989 de Sociedades Anónimas) (Spanje)
• Dirix, E., Tilleman, B. & Orshoven, P. Van (red.)
  2010 De Valks juridisch woordenboek. Tweede herziene en uitgebreide druk. Antwerpen: Intersentia.
• Fernández Martínez, J.M.
  2002 Diccionario jurídico. Cizur Menor: Editorial Aranzadi, S.A.

Begrippenstructuur

De begrippenstructuur weerspiegelt de organisatie van de tekstsoort en niet in de eerste plaats van het kennisdomein.

Er is zoveel mogelijk geopteerd voor hiërarchische structuren, maar die wisselen af met niet-hiërarchische structuren. Zoals te zien in dit screenshot, worden vaak termen gegroepeerd onder een criterium <algemeen>.

Het uitgangspunt is de structuur van Nederlandstalige statuten, aangevuld met de structuur van de Spaanstalige statuten. Er zijn geen wezenlijke verschillen.

Op het scherm verschijnt een eenheidsstructuur, zowel in het Nederlands als in het Spaans. De structuur bevat enkel de voorkeursterm. De units die niet in de corpora voorkomen, m.a.w. units die een neologisme of een woordenboekvertaling zijn van een unit uit het anderstalige corpus, zijn met een asterisk gelabeld.

Zie screenshot.

Terminografische fiche

Er is gekozen voor een onomasiologische benadering, m.a.w. voor een systematische begripsomschrijving. Dit om 3 redenen:

• om de woordenboekdefinities te vereenvoudigen (weglating van de referent)
• om eigen klemtonen te leggen en verwante begrippen van elkaar te onderscheiden
• om een vergelijkingspunt te creëren. Bij gebrek aan conceptuele symmetrie dient dit begrip als ankerbegrip waartegenover een equivalent begrip uit het anderstalige systeem gesitueerd wordt. Bij partiële conceptuele symmetrie dient dit begrip als tertium comparationis.

Zie screenshots: kapitaal, maatschappelijk vermogen.

Publicaties

• Vanden Bulcke, Patricia & De Groote, Carine 2017, Juridisch woordenboek Nederlands-Spaans / Diccionario jurídico español - neerlandés. Antwerpen: Intersentia.
• Vanden Bulcke, Patricia 2013, Dealing with deontic modality in a termbase: the case of Dutch and Spanish legal language. Linguistica Antverpiensia - TTS (12): 12-32.
• Vanden Bulcke, Patricia 2009b, ¿Cómo tratar las asimetrías conceptuales en diccionarios o en bancos de datos jurídicos bilingües? In El Hispanismo Omnipresente, Homenaje a Robert Verdonk. University Press Antwerp: 309-318.
• Vanden Bulcke, Patricia 2009a, Juridisch-Economische Teksten: Vertalen in het Nederlands van Spaanse Statuten. Gent: Academia Press.
• Vanden Bulcke, Patricia 2008a, Akten van de burgerlijke stand vertalen in het Spaans: een koud kunstje of toch niet? (deel 2). De Taalkundige Le Linguiste (1): 20-29.
• Vanden Bulcke, Patricia 2007, Akten van de burgerlijke stand vertalen in het Spaans: een koud kunstje of toch niet? (deel 1). De Taalkundige Le Linguiste (4): 17-23.
• Vanden Bulcke, Patricia 1998, Het begrip 'adoptie' in Spanje en België of de historische dimensie bij juridisch terminografisch onderzoek. Linguistica Antverpiensia (32): 151-163.
• Vanden Bulcke, Patricia 1997, De specificiteit van het juridisch discours en de dilemma’s van de juridische vertaler: een inleiding. Review of Applied Linguistics (117-118): 51-78.
• Vanden Bulcke, Patricia 1996, De rechterlijke beslissing: vergelijkend terminografisch onderzoek Spaans-Nederlands. Linguistica Antverpiensia,(30): 129- 140.
• Vanden Bulcke, Patricia 1995, Het begrip 'equivalentie' in juridische terminografie: kritische benadering aan de hand van een casus Spaans-Nederlands.. Review of Applied Linguistics, (107-108): 79-88
• Vanden Bulcke, Patricia 1993b, Bedenkingen rond juridische terminografie of de term woonplaats op zijn plaats gezet. Review of Applied Linguistics (99-100): 31-42.
• Vanden Bulcke, Patricia 1993a, Aspecten van de juridische vertaalproblematiek: verantwoord ‘vertalen’ bij gebrek aan equivalente begrippen. Enkele voorbeelden Spaans-Nederlands. Linguistica Antverpiensia (27): 225-239.